Get 20M+ Full-Text Papers For Less Than $1.50/day. Start a 14-Day Trial for You or Your Team.

Learn More →

The Thermic Seasons of Year in West Pomerania in the Storkowo Geoecological Station for the Integrated Monitoring of the Natural Environment in the Years 1987-2007

The Thermic Seasons of Year in West Pomerania in the Storkowo Geoecological Station for the... DOI: 10.2478/v10116-009-0007-z BADANIA FIZJOGRAFICZNE NAD POLSK¥ ZACHODNI¥ Seria A ­ Geografia Fizyczna, Tom 59: 77­88 2008 TERMICZNE PORY ROKU NA POMORZU ZACHODNIM W STACJI GEOEKOLOGICZNEJ ZINTEGROWANEGO MONITORINGU OERODOWISKA PRZYRODNICZEGO W STORKOWIE W LATACH 1987­2007 ZARYS TREOECI W pracy analizowano wystêpowania termicznych pór roku na Pomorzu Zachodnim w Stacji Geoekologicznej ZMOEP w Storkowie. Interpretacji i opisu wyników dokonano na podstawie pomiarów oerednich dobowych temperatur powietrza w latach 1987­2007. Zastosowano podzia³ roku na szeoeæ termicznych pór wed³ug MERECKIEGO, ROMERA i in. (1949), uwzglêdniaj¹c nastêpuj¹ce progi termiczne: 0,0°C, 5,0°C, 15°C. Szczególn¹ uwagê zwrócono na skrajne daty ich wystêpowania oraz czas trwania. Uzyskane wyniki badañ wykazuj¹, i¿ na Pomorzu Zachodnim, w Stacji ZMOEP w Storkowie, daty pocz¹tku i koñca termicznych pór roku pokrywaj¹ siê lub s¹ bardzo zbli¿one do odpowiadaj¹cych im skrajnych dat dla ca³ego Pojezierza Pomorskiego. Klimat badanego obszaru uzale¿niony jest w znacznym stopniu od rodzaju mas powietrza nap³ywaj¹cego nad niego. Najczêoeciej notowane s¹ masy powietrza polarno-morskiego nap³ywaj¹cego z pó³nocnego Atlantyku, powoduj¹ce latem spadek temperatury, a zim¹ ocieplenie, a wiêc zmniejszenie liczby dni mroYnych i bardzo mroYnych. Pojawiaj¹ce siê rzadziej, g³ównie w pó³roczu zimowym, masy powietrza arktycznego przyczyniaj¹ siê do gwa³townego och³odzenia. Z powodu szybkiego wypromieniowanie ciep³a z pod³o¿a powstaj¹ przymrozki w okresie jesiennym i wiosennym oraz mrozy w okresie zimowym. Ponadto, na klimat maj¹ wp³yw warunki morfologiczne terenu, czyli po³o¿enie Stacji po pó³nocnej stronie ci¹gu czo³owomorenowego o ekspozycji podatnej na wp³yw cyrkulacji oceanicznej. Warunki hydrologiczne, tj. obecnooeæ rzeki Parsêty i licznych jezior, powoduj¹ zwiêkszenie wilgotnooeci powietrza, a co siê z tym wi¹¿e z³agodzenie stosunków termicznych nad badanym obszarem (zmniejszenie liczy dni upalnych latem i bardzo mroYnych zim¹). Znacz¹cy wp³yw na stosunki termiczne Pomorza Zachodniego ma po³o¿enie w niedalekim s¹siedztwie Morza Ba³tyckiego. Mimo i¿ analizowany obszar nie graniczy bezpooerednio z akwenem morskim, wyraYnie zaznacza siê jego obecnooeæ w stosunkach termicznych Stacji w Storkowie. Obserwuje siê znaczne opóYnienie w pojawianiu siê wiosny i lata poprzez och³adzaj¹cy wp³yw morza oraz opóYnienie nadejoecia jesieni z przyczyn odwrotnych, tj. w wyniku jego ocieplaj¹cego wp³ywu na obszar badawczy. WSTÊP Pory roku nale¿¹ do wydarzeñ powtarzaj¹cych siê w regularnych odstêpach czasu w cyklu rocznym. Na podstawie okresowych zjawisk astronomicznych dokonano podzia³u na astronomiczne pory roku, którym odpowiadaj¹ momenty przejoecia S³oñca przez punkty ekliptyki: Barana, Raka, Wagi i Kozioro¿ca. Przybli¿one daty (21 III, 22 VI, 23 IX i 22 XII) wyst¹pienia pocz¹tków astronomicznych pór stanowi¹ pory roku potocznie nazywane kalendarzowymi. Niejednorodny kszta³t powierzchni Ziemi, ró¿ny k¹t padania promieni s³onecznych, ró¿nice w ilooeci ciep³a, którymi dysponuj¹ poszczególne rejony kuli ziemskiej oraz niejednakowe tempo nagrzewania siê i och³adzania ró¿nych powierzchni Ziemi sprawiaj¹, i¿ obserwujemy specyficzne cechy re¿imu termicznego i wilgotnooeciowego. W poszczególnych okresach cyklu rocznego na ró¿nych obszarach kuli ziemskiej re¿imy te wykazuj¹ stosunkowo luYny zwi¹zek z astronomicznymi porami roku. Ten fakt le¿y u podstaw wydzielenia pór roku wed³ug kryteriów klimatycznych, s¹ to tzw. klimatyczne pory roku lub sezony klimatyczne (WOOE 1996). W niniejszym opracowaniu kryterium podzia³u roku na sezony jest temperatura powietrza, dlatego terminologicznie pory te nazywano, za: E. ROMER i in. (1949), termicznymi porami roku. Szczególna uwagê zwrócono na daty pocz¹tku i koñca oraz czas trwania termicznych pór roku. Charakterystyki tej dokonano na podstawie analizy statystycznej wyników pomiarów pochodz¹cych z posterunku meteorologicznego w Storkowie za lata 1987­2007. oerednia dobowa temperatura powietrza zawarta miêdzy okreoelonymi wartooeciami progowymi, nazywamy termicznymi porami roku (MAKOWIEC 1983). W. WISZNIEWSKI i in. (1975) dodatkowo wyró¿nili jeszcze dwie pory przejoeciowe o temperaturze progowej 10,0°C, mianowicie przedlecie i polecie. M. HESS i in. (1966) zaproponowali podzia³ roku na dziesiêæ termicznych pór roku uwzglêdniaj¹c, dodatkowo wartooeci progowe ­5,0°C i ­10,0°C. R. MERECKI (1915), E. ROMER i in. (1949) przyjêli podzia³ na szeoeæ termicznych pór roku na podstawie wartooeci progowych 0°C, 5°C, 15°C. W ten sposób wyznaczono nastêpuj¹ce pory roku: · zima ­ okres o temperaturze powietrza t £ 0,0°C, · przedwiooenie ­ okres o temperaturze powietrza 0,0°C < t £ 5,0°C, · wiosna ­ okres o temperaturze powietrza 5,0°C < t £ 15,0°C, · lato ­ okres o temperaturze powietrza t > 15,0°C, · jesieñ ­ okres o temperaturze powietrza 5,0°C < t £ 15,0°C, · przedzimie ­ okres o temperaturze powietrza 0,0°C < t £ 5,0°C. Te dodatkowe pory roku s¹ sta³¹ cech¹ warunków klimatycznych w przejoeciowym klimacie Polski i trwaj¹ dostatecznie d³ugo ­ mo¿emy je zatem wydzieliæ w oddzielne okresy. Przyjête umownie wartooeci progowe temperatur jako wartooeci graniczne przedzia³ów oeredniej dobowej temperatury powietrza, charakterystycznych dla poszczególnych pór roku, uznano zawsze za doln¹ granicê przedzia³ów. Daty pocz¹tku i koñca termicznych pór roku wyznacza siê na podstawie wieloletnich oerednich miesiêcznych wartooeci temperatur powietrza. Z analizy danych termicznych za lata 1987­2007 w Storkowie wynika koniecznooeæ przyjêcia dodatkowego kryterium czasu przy KRYTERIA WYZNACZANIA TERMICZNYCH PÓR ROKU Sta³e cykliczne wahania w rocznym przebiegu wiêkszooeci elementów meteorologicznych stanowi¹ podstawê do podzia³u roku na pory meteorologiczne, charakteryzuj¹ce siê okreoelonymi uk³adami stanów pogody. Podzia³ na pory roku dobrze ilustruje przebieg oeredniej dobowej temperatury powietrza i najprostszym obiektywnym kryterium ich wyznaczania jest przejoecie oeredniej dobowej temperatury powietrza przez okreoelone wartooeci progowe. Tak wyznaczone okresy, w których przewa¿a wyznaczaniu dat pocz¹tków termicznych pór roku, mianowicie: · w roku, w którym nie wyst¹pi termiczna zima, okres przedzimowy i przedwiosenny, jako ¿e mieszcz¹ siê one w jednakowym przedziale temperatur od 0,0°C do 5,0°C, traktujemy ³¹cznie. Trudnym jest rozgraniczenie tych termicznych pór roku, bowiem nie da siê wyznaczyæ dok³adnie daty, któr¹ poprzedzaæ bêd¹ oerednie dobowe temperatury powietrza obni¿aj¹ce siê od 5,0°C, do 0,0°C, czyli stanowi¹ce termiczne przedzimie, a nastêpnie, po której to dacie temperatury zaczn¹ rosn¹ od 0,0°C do 5,0°C, czyli ustanowi¹ termiczne przedwiooenie; · koniec ka¿dej pory stanowi dzieñ bezpooerednio poprzedzaj¹cy pocz¹tek nastêpnej pory roku. Terminy przejoecia temperatury przez wartooeci progowe wylicza siê w sposób uproszczony, na podstawie temperatury oeredniej miesiêcznej, wed³ug wzorów zaproponowanych przez R. GUMIÑSKIEGO (w: KOSSOWSKA-CEZAK i in. 2000). S¹ one oparte na nastêpuj¹cych za³o¿eniach: · temperatura oerednia miesiêczna przypada na 15. dzieñ miesi¹ca, · ka¿dy miesi¹c ma 30 dni, · zmiana temperatury (wzrost, spadek) z miesi¹ca na miesi¹c zachodzi równomiernie. Wzory R. GUMIÑSKIEGO (w: KOSSOWSKA-CEZAK i in. 2000) na wzrost (1) i spadek temperatury (2): x tp t2 t1 t1 t1 30 t1 tp 30 t2 (1) t2 ­ temperatura oerednia w miesi¹cu nastêpuj¹cym po temperaturze progu, tp ­ temperatura progu, x ­ liczba dni dziel¹ca dzieñ z temperatur¹ progu od 15. dnia miesi¹ca poprzedzaj¹cego. Obliczon¹ na podstawie powy¿szych zale¿nooeci liczbê dni (x) dodaje siê do 15. dnia miesi¹ca poprzedzaj¹cego. Je¿eli poszukiwana liczba jest wiêksza od 15, dodaj¹c j¹, bierzemy pod uwagê rzeczywist¹ liczbê dni w tym miesi¹cu (czyli: 28, 29, 30 lub 31). W ten sposób uzyskuje siê poszukiwan¹ datê. Bêdzie to data koñca jednej b¹dY pocz¹tku nastêpnej termicznej pory roku, w zale¿nooeci od tego, do której z nich zaliczana jest temperatura danego progu (KOSSOWSKA-CEZAK i in. 2000). OKRESY WYSTÊPOWANIA, CZAS TRWANIA TERMICZNYCH PÓR ROKU W STACJI ZMOEP W STORKOWIE ORAZ ICH CHARAKTERYSTYKA CECHY TERMICZNE STACJI ZMOEP W STORKOWIE W LATACH 1987­2007 (2) gdzie: t1 ­ temperatura oerednia w miesi¹cu poprzedzaj¹cym temperaturê progu, Z zestawienia oerednich miesiêcznych wartooeci temperatur powietrza dla ka¿dego roku w badanym wieloleciu wynika, ¿e oerednia roczna temperatura powietrza w Stacji ZMOEP w Storkowie za okres 1987­2007 wynosi 7,7°C. Temperatura ta jest zbli¿ona do oeredniej miesiêcznej wartooeci dla kwietnia (7,2°C), co jest charakterystyczne dla klimatu Polski. Najwy¿sza oerednia roczna temperatura powietrza w Storkowie w badanym okresie wynosi³a 8,8°C oraz 8,7°C i wyst¹pi³a odpowiednio w roku 2000 i w latach 1989, 1990, 2007. Natomiast najni¿sza oerednia roczna temperatura powietrza w badanym okresie wynios³a 5,5°C w roku 1987 oraz 5,8°C w roku 1996 i by³y to dwa najzimniejsze lata T a b e l a 1. OErednie miesiêczne i roczne temperatury powietrza oraz roczne amplitudy (A) temperatury w Stacji ZMOEP w Storkowie w okresie 1987­2007 w °C T a b l e 1. Monthly and annual mean air temperatures, annual air temperature amplitude (A) in the Storkowo Station the Integrated Monitoring of the Natural Environment in the years 1987­2007 Miesi¹ce Lata I II ­2,7 1,4 3,7 5,0 ­3,1 2,0 ­0,2 ­2,9 3,1 ­5,7 1,6 3,1 ­1,3 2,4 ­1,1 3,4 ­4,2 0,2 ­2,2 ­1,6 ­0,2 0,0 III ­4,2 0,5 5,0 5,8 4,0 2,9 1,5 3,1 2,0 ­1,7 2,6 1,2 3,6 3,2 0,6 3,4 1,2 3,2 0,5 ­1,0 5,6 2,1 IV 6,5 6,3 7,8 7,4 7,1 6,4 8,2 7,9 6,6 6,6 4,3 8,4 7,8 10,0 6,5 7,4 6,1 7,7 7,4 6,9 8,4 7,2 V 9,0 14,1 12,3 12,3 8,8 13,1 15,3 11,5 11,5 11,6 11,0 12,9 11,3 13,7 12,5 14,6 13,4 11,2 12,0 12,2 13,7 12,3 VI 13,9 15,3 14,9 15,6 13,3 17,7 14,3 14,3 14,9 14,9 15,5 15,5 15,4 15,9 13,8 16,2 16,8 14,2 14,7 16,3 17,5 15,3 VII 15,7 17,3 17,1 15,6 17,6 19,0 15,1 20,9 18,9 14,6 17,2 15,6 18,5 15,1 18,5 18,9 18,0 16,1 18,4 21,1 17,0 17,4 VIII 14,0 15,6 15,6 16,3 16,5 18,1 14,5 17,2 16,7 17,0 18,1 14,4 16,0 15,5 17,4 18,8 16,5 17,7 15,3 16,3 17,1 16,4 IX 11,6 12,3 12,9 10,4 12,3 11,7 10,7 12,9 12,3 9,3 12,1 12,1 14,6 10,7 11,3 11,7 12,3 12,5 13,7 14,8 12,0 12,1 X 7,8 7,5 9,5 8,9 7,7 4,4 6,8 5,9 9,6 7,9 5,7 7,0 7,4 11,0 9,8 6,1 4,1 8,6 8,2 10,3 6,4 7,6 XI 4,1 0,4 2,3 4,2 3,7 3,7 ­0,7 4,1 0,3 4,2 1,6 ­1,1 2,9 5,8 2,4 2,6 4,7 3,3 3,1 6,4 2,0 2,9 XII 1,1 1,9 1,0 0,1 ­0,1 ­0,2 1,7 2,0 ­5,1 ­4,7 0,8 ­1,5 1,1 2,0 ­1,7 ­5,2 1,3 2,1 0,0 4,9 1,6 0,1 Rok 5,5 7,9 8,7 8,7 7,3 8,2 7,3 8,2 7,5 5,8 7,2 7,4 8,2 8,8 7,5 8,2 7,4 7,6 7,7 8,4 8,7 7,7 A 26,2 17,0 16,1 16,2 17,6 19,2 15,8 23,8 23,9 22,7 22,8 17,1 19,8 16,0 20,2 24,0 22,3 22,9 20,6 27,1 17,7 20,4 1987 ­10,5 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 OEr. 1,9 2,6 2,7 0,4 ­0,3 0,6 1,8 ­1,1 ­4,5 ­4,7 0,8 0,6 0,0 ­0,7 0,0 ­2,0 ­5,2 1,4 ­6,0 3,5 ­0,9 w omawianym dwudziestoleciu. W latach 1987­2007 tylko raz oerednia temperatura powietrza z wielolecia pokry³a siê ze oeredni¹ roczn¹, by³o to w roku 2005, mimo to przez 15 lat wartooeci oerednie roczne oscylowa³y wokó³ tej wartooeci o +/­ 0,5°C (tab. 1). Najcieplejszym miesi¹cem w badanym okresie by³ lipiec (17,4°C), a najch³odniejszym styczeñ (­ 0,9°C). Styczeñ by³ jedynym miesi¹cem w wieloleciu, w którym oerednia miesiêczna temperatura powietrza by³a wartooeci¹ ujemn¹ (tab. 1). Temperatury dwóch pozosta³ych miesiêcy zimowych wynios³y 0,1°C w grudniu i 0,0°C w lutym. Najni¿sz¹ oeredni¹ miesiêczn¹ temperaturê powietrza odnotowano w styczniu 1987 r. (­ 10,5°C) oraz w styczniu 2006 r. (­ 6,0°C). Najwy¿sza oerednia temperatura miesiêczna stycznia zosta³a odnotowana w 2007 r. i wynosi³a 3,5°C, nieco ni¿sz¹, lecz wy- [°C] 20 15 10 5 0 I ­5 II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Ryc. 1. Przebieg oerednich miesiêcznych temperatur powietrza w Stacji ZMOEP w Storkowie w latach 1987­2007 Fig. 1. Course of monthly mean air temperatures in the Storkowo Geological Station for the Integrated Monitoring of the natural Environment in the years 1987­2007 sok¹, jak na zimow¹ porê roku, odnotowano w 1990 r. i wynosi³a ona 2,7°C. Najwy¿sza w badanym okresie oerednia miesiêczna temperatura lipca wynosi³a 21,1°C i wyst¹pi³a w 2006 r. oraz w roku 1994 ­ 20,9°C. Najch³odniejszy lipiec w omawianym przedziale czasu wyst¹pi³ w 1996 r. (14,6°C), a najcieplejszym miesi¹cem w tym roku by³ sierpieñ ze oeredni¹ miesiêczn¹ temperatur¹ 17,0°C (tab. 1). OErednia roczna amplituda temperatury powietrza w Storkowie wynosi³a 20,4°C. Najwiêksze amplitudy roczne temperatury powietrza wynosz¹ce 27,1°C i 26,2°C odnotowano w roku 1987 i 2006. Najni¿sz¹ wartooeæ oeredni¹ roczn¹ amplitudy powietrza równ¹ 15,8°C odnotowano w roku 1993 (tab. 1). PRZEDWIOOENIE Tê porê roku wyznaczaj¹ wartooeci progowe oeredniej dobowej temperatury powietrza zawarte w przedziale od 0,0°C do 5,0°C. Przedwiooenie w Stacji Storkowo zwykle rozpoczyna siê 26 lutego i koñczy 3 kwietnia. W analizowanym dwudziestoleciu oerednio pora ta trwa³a 37 dni, a jej oerednia temperatura powietrza wynios³a 2,7°C (tab. 2). Najwczeoeniej termiczne przedwiooenie pojawi³o siê w 2002 r., bo ju¿ 15 stycznia. Trwa³o ono 72 dni, a jego oerednia temperatura wynios³a 3,3°C. W roku 1992 przedwiooenie rozpoczê³o siê 20 stycznia i trwa³o 73 dni ­ do 2 kwietnia. Jego oerednia temperatura wynosi³a 1,5°C (tab. 2). W latach: 1988, 1989, 1990, 1998, 2000, w których nie odnotowano termicznej zimy, termiczne przedwiooenie ³¹czy siê z termicznym przedzimiem, gdy¿ oscyluj¹ one w jednakowym przedziale oerednich miesiêcznych temperatur powietrza. W takich przypadkach trudno jest wyznaczyæ granicê czasow¹ przedzimowego spadku temperatur w przedziale od 5°C do 0°C, a jej wzrostu w okresie przedwiosennym w przedziale od 0°C do 5°C. OErednie dobowe temperatury powietrza, a co siê z tym wi¹¿e i miesiêczne, wykazuj¹ dooeæ czêste wahania w tym przedziale, dlatego w tych latach przedzimie i przedwiooenie traktujemy jako jeden termiczny okres. NajpóYniej przedwiooenie pojawi³o siê w 1987 r., bo dopiero 28 marca i trwa³o zaledwie 14 dni do ­ 10 kwietnia, jego temperatura wynios³a 2,3°C. Przedwiooenie w tym roku stanowi³o krótki czas ocieplenia po mroYnej i d³ugiej zimie. W latach 1996 i 2006 omawiana pora roku rozpoczê³a siê niemal¿e równoczeoenie, w pierwszym przypadku by³o to 22 marca, a w drugim 20 marca. Trwa³a równie krótko, jak wy¿ej omówiona, bo odpowiednio 18 i 19 dni, czyli zakoñczy³a siê 8 i 7 kwietnia. OErednie temperatury wynios³y odpowiednio 2,0°C i 3,3°C. Analizuj¹c czas trwania termicznego przedwiooenia w poszczególnych latach wielolecia 1987­2007, obliczono, ¿e jego oerednia d³ugooeæ wynosi 37 dni, a oerednia temperatura 2,7°C (tab. 2). T a b e l a 2. OErednie daty pocz¹tku i koñca, czas trwania termicznych pór roku oraz oerednia temperatura powietrza w °C w Stacji ZMOEP w Storkowie w latach 1987­2007 T a b l e 2. Mean dates of the beginning and the end of the thermic seasons, its duration in time and mean air temperature in °C in the Storkowo Geological Station for the Integrated Monitoring of the natural Environment in the years 1987­2007 Pora roku Przedwiooenie 0,0°C < t £ 5,0°C Wiosna 5,0°C < t £ 15,0°C Lato t > 15,0°C Jesieñ 5,0°C < t £ 15,0°C Przedzimie 0,0°C < t £ 5,0°C Zima t £ 0,0°C Pocz¹tek 26.02 4.04 10.06 27.08 31.10 14.12 Koniec 3.04 9.06 26.08 30.10 13.12 25.02 Czas trwania (liczba dni) 37 67 78 65 44 73 Temperatura oerednia [°C] 2,7 10,4 16,9 10,9 2,5 ­1,9 W badanych przedwiooeniach powszechnym by³o, i¿ wystêpowa³y lata, w których oerednie dobowe temperatury powietrza b¹dY nie przekracza³y 0,0°C, b¹dY osi¹ga³y wartooeci powy¿ej 5,0°C. Ujemne oerednie temperatury okresu od 26 lutego do 4 kwietnia pojawia³y siê niemal¿e corocznie w okresie przedwiooenia z wyj¹tkiem lat: 1990, 1991, 2002 i 2007. Dooeæ powszechnym równie¿ zjawiskiem by³y przedwiooenia, w których notowano od jednego do trzech niewysokich dwu- trzydniowych przymrozków. By³y to lata: 1989, 1992­1995, 2000, 2003, 2004. Temperatury powietrza powy¿ej górnej granicy termicznego progu przedwiooenia by³y notowane corocznie (z wyj¹tkiem 1996, kiedy to znaczna czêoeæ przedwiooenia by³a mroYna), a ich rozpiêtooeæ termiczna waha³a siê od 5,1°C nawet do 11,9°C. WIOSNA Termiczn¹ wiosnê wyznaczaj¹ temperatury zawarte w przedziale od 5,0°C do 15,0°C. Rozpoczêcie tej pory roku w Sta- cji Storkowo oerednio przypada na 4 kwietnia, a zakoñczenie na 9 czerwca. W okresie rozpatrywanego dwudziestolecia pora ta trwa³a przeciêtnie 67 dni. OErednia temperatura powietrza za ten okres, obliczona na podstawie danych, wynosi 10,4°C (tab. 2). Rzeczywisty czas trwania wiosny waha siê od 94 dni w 1991 r., do zaledwie 44 dni w roku 1993. Najwczeoeniej termiczna wiosna pojawi³a siê w 2007 r., bo ju¿ 15 marca i trwa³a przez 72 dni, do 25 maja. Jej oerednia temperatura wynios³a 7,3°C. Podobnie by³o w latach 1989 i 1990, kiedy to wiosna rozpoczê³a siê w obu latach 18 marca, a zakoñczy³a odpowiednio 16 i 9 czerwca. Trwa³a ona odpowiednio 91 i 84 dni, a jej oerednia temperatura wynosi³a 9,9°C dla obydwu lat. NajpóYniej omawiana pora roku pojawi³a siê w 1997 r., bo dopiero 19 kwietnia, i trwa³a dooeæ krótko ­ 54 dni do 11 czerwca. Jej temperatura by³a stosunkowo wysoka i wynosi³a 10,7°C. W badanych okresach wiosennych powszechnym by³o, i¿ wystêpowa³y la- ta, w których oerednie dobowe temperatury powietrza b¹dY nie przekracza³y 5,0°C, b¹dY osi¹ga³y wartooeci powy¿ej 15,0°C. OErednie temperatury wiosny zawiera³y siê miêdzy 8,4°C (1991) a 12,6°C (1993). OErednie dobowe temperatury powietrza poni¿ej 5,0°C pojawiaj¹ siê z du¿¹ czêstooeci¹ w pierwszej i drugiej dekadzie kwietnia. W tych dwóch dekadach nie pojawiaj¹ siê praktycznie w ogóle oerednie dobowe temperatury powietrza powy¿ej 15,0°C. Takie dni zaczynaj¹ pojawiaæ siê dopiero w trzeciej dekadzie kwietnia, przy czym zauwa¿amy wyraYny spadek dób z temperatur¹ poni¿ej 5,0°C. Niemal¿e ca³kowity ich zanik obserwuje siê ju¿ w ostatnich dniach kwietnia. W pierwszej i drugiej dekadzie maja notowane s¹ ju¿ dooeæ czêsto dni ciep³e powy¿ej 15,0°C, natomiast w trzeciej dekadzie maja i pierwszej dekadzie czerwca stanowi¹ nawet po³owê notowanych temperatur. LATO Termiczne lato charakteryzuj¹ oerednie dobowe temperatury powietrza powy¿ej 15,0°C. Rozpoczêcie tej pory roku w Stacji Storkowo oerednio przypada na 10 czerwca, a zakoñczenie na 26 sierpnia. W okresie rozpatrywanego dwudziestolecia pora ta trwa³a przeciêtnie 78 dni. OErednia temperatura powietrza za ten okres, obliczona na podstawie danych, wynosi 16,9°C (tab. 2). Najwczeoeniej termiczne lato pojawi³a siê w 1993 r., bo ju¿ 16 maja, lecz by³o krótkie, trwa³o zaledwie 65 dni ­ do 19 lipca, a jego oerednia temperatura by³a poni¿ej progu termicznego lata i wynios³a 14,7°C. By³o to najch³odniejsze lato w wieloleciu 1987­2007. Kolejnymi latami o dooeæ wczeoenie pojawiaj¹cym siê termicznym lecie by³y 2002 i 2007. W 2002 r. lato w Storkowie pojawi³o siê ju¿ 24 maja i trwa³o do 30 sierpnia. Podczas tych 99 dni jego oerednia dobowa temperatura wynios³a 17,7°C. W 2007 r. lato rozpoczynaj¹ce siê dwa dni póYniej, w stosunku do roku 2002, trwa³o zaledwie 4 dni krócej i osi¹gnê³o bardzo zbli¿on¹ wartooeæ oeredniej temperatury powietrza ­ 17,5°C. Latami o najcieplejszym termicznym lecie w badanym dwudziestoleciu by³ rok 1994. OErednia temperatura powietrza wynios³a wówczas 18,8°C, lato termiczne trwa³o 72 dni ­ od 19 czerwca do 29 sierpnia. Nieco krótsze, lecz równie ciep³e termiczne lato odnotowano w roku 2001. Rozpoczê³o siê 24 czerwca i trwa³o do 26 sierpnia, a jego oerednia by³a o 0,6 stopnia ni¿sza od powy¿szego. NajpóYniej w Storkowie termiczne lato pojawi³o siê w roku 1987 ­ dopiero 4 lipca i trwa³o zaledwie 23 dni ­ do 26 lipca. Jego oerednia temperatura nie by³a wysoka, wynios³a 16,0°C. Kolejnymi latami o dooeæ póYno rozpoczynaj¹cym siê lecie by³y lata 1991 i 2004. Mimo i¿ lato w pierwszym przypadku rozpoczê³o siê 28 czerwca, a w drugim 29 czerwca, trwa³o, w porównaniu do roku 1987, dooeæ d³ugo, bo odpowiednio 59 i 63 dni. Koñce tych pór roku odnotowano: w roku 1991 25 sierpnia, a 13 lat póYniej 30 czerwca, ich oerednie temperatury by³y zbli¿one i wynosi³y odpowiednio 17,1°C i 16,8°C. JESIEÑ Tê porê roku wyznaczaj¹ wartooeci progowe oeredniej dobowej temperatury powietrza zawarte w przedziale od 15,0°C do 5,0°C. Jesieñ oerednio w Stacji Storkowo rozpoczyna siê 28 sierpnia i koñczy 30 paYdziernika. W analizowanym dwudziestoleciu oerednio pora ta trwa³a 65 dni, a oerednia temperatura powietrza wynios³a 10,9°C (tab. 2). Pod wzglêdem zakresu temperatur jesieñ jest por¹ roku symetryczn¹ do wiosny. Odzwierciedla siê to zarówno w czasie trwania obu pór roku, jak i w oeredniej temperaturze dla obu okresów. Wiosna w Storkowie oerednio trwa³a 67 dni, jesieñ zaledwie dwa dni krócej. OErednia temperatura powietrza dla termicznej wiosny wynios³a 10,4°C, a dla termicznej jesieni 10,9°C (tab. 2). Najwczeoeniej termiczna jesieñ pojawi³a siê w 1993 r., bo ju¿ 20 lipca. Trwa³a ona dooeæ d³ugo ­ do 21 paYdziernika, czyli 94 dni. Jej oerednia temperatura by³a wy¿sza od oeredniej z wielolecia dla tego okresu, wynios³a 12,1°C. Ta wczesna jesieñ nadesz³a do Stacji Storkowo po bardzo wczeoenie rozpoczêtym termicznym lecie, niezbyt d³ugim i raczej ch³odnym, jak na termiczne lato. Kolejnym rokiem o wczeoenie rozpoczêtej termicznej jesieni by³ rok 1988, w Stacji odnotowano j¹ bowiem 22 lipca i trwa³a przez 96 dni ­ do 10 paYdziernika. By³ to równie¿ cieplejszy okres ni¿ wskazuje nam oerednia wieloletnia, albowiem wynios³a ona 13,1°C. Rokiem o wczesnej i bardzo d³ugiej termicznej jesieni by³ zimny rok 1987. Termiczna jesieñ rozpoczê³a siê wówczas 27 lipca i trwa³a do 6 listopada. By³a to najd³u¿sza odnotowana termiczna pora roku w dwudziestoleciu, poniewa¿ trwa³a 103 dni. Jej oerednia temperatura wynios³a 10,9°C i by³a nieznacznie wy¿sza od oeredniej wieloletniej dla tego okresu. NajpóYniej termiczna jesieñ pojawi³a siê w Stacji Storkowo w roku 1999. Rozpoczê³a siê 5 wrzeoenia i trwa³a 56 dni, a zakoñczy³a 30 paYdziernika. Jej oerednia temperatura wynios³a 12,4°C, a wiêc by³a wy¿sza o 2,1°C od oeredniej dla wielolecia. W latach 2002 i 2004 termiczna jesieñ rozpoczê³a siê 31 sierpnia. W pierwszym przypadku trwa³a 54 dni ­ do 23 paYdziernika, a oerednia temperatura wynios³a 9,5°C. W drugim przypadku omawiana pora trwa³a 65 dni, zakoñczy³a siê 3 listopada i by³a cieplejsza od poprzedniej o 0,9°C. PRZEDZIMIE Tê porê roku wyznaczaj¹ wartooeci progowe oeredniej dobowej temperatury powietrza zawarte w przedziale od 0,0°C do 5,0°C. Przedzimie w Stacji Storkowo oerednio rozpoczyna siê 31 paYdziernika i koñczy 13 grudnia. W analizowanym dwudziestoleciu oerednio pora ta trwa³a 44 dni, a jej oerednia temperatura powietrza wynios³a 2,5°C (tab. 2). Najwczeoeniej przedzimie odnotowano w 2003 r. Pojawi³o siê ono ju¿ 12 paYdziernika i trwa³o do 20 grudnia. Przez te 70 dni temperatura osi¹gnê³a oeredni¹ wartooeæ 3,2°C. W roku 1992 przedzimie rozpoczê³o siê 13 paYdziernika i trwa³o 63 dni. Zakoñczy³o siê 13 grudnia, a obliczona oerednia temperatura powietrza za ten okres wynios³a 2,0°C. W roku 1997 przedzimie rozpoczê³o siê 20 paYdziernika i trwa³o, razem z termicznym przedwiooeniem, do 31 marca 1998 r., gdy¿ na prze³omie tych lat nie wyst¹pi³a termiczna zima, czyli oerednie miesiêczne temperatury powietrza w ¿adnym miesi¹cu nie spad³y poni¿ej 0,0°. NajpóYniej termiczne przedzimie pojawi³o siê w roku 2006, bo dopiero 13 grudnia. Trwa³o ono 61 dni ­ do 11 lutego roku 2007, a oerednia temperatura w tym czasie wynios³a 3,1°C. W roku 2000 przedzimie rozpoczê³o siê 21 listopada i trwa³o do 5 stycznia roku 2001. Jego oerednia temperatura wynios³a 3,1°C. W latach 1996 i 1987 przedzimie rozpoczê³o siê odpowiednio 8 i 7 listopada. W pierwszym przypadku trwa³o 22 dni ­ do 29 listopada, a w drugim do 7 kwietnia roku nastêpnego, a wiêc ³¹czy³o siê ono z termicznym przedwiooeniem. OErednia temperatura powietrza za rok 1996 wynios³a 2,5°C. Najd³u¿sze okresy przedzimowe notuje siê w latach, w których w ostatnim kwartale analizowanego roku oraz w pierwszym kwartale roku nastêpnego nie za- notowano termicznej zimy, czyli oerednie miesiêczne temperatury powietrza nie spad³y poni¿ej 0,0°C. W takich latach termiczne przedzimie liczone jest od momentu spadku oerednich miesiêcznych temperatur powietrza poni¿ej 5,0°C do momentu ponownego przekroczenia tego progu tylko z tendencj¹ wzrostow¹ temperatury, czyli do momentu pojawienia siê termicznej wiosny. W takich latach termiczne przedzimie ³¹czy siê z termicznym przedwiooeniem, tworz¹c jeden termiczny okres. ZIMA Termiczn¹ zimê charakteryzuj¹ oerednie dobowe temperatury powietrza poni¿ej 0,0°C. Rozpoczêcie tej pory roku w Stacji Storkowo przypada oerednio na 14 grudnia, a zakoñczenie na 3 marca. W okresie rozpatrywanego dwudziestolecia pora ta przeciêtnie trwa³a 73 dni. OErednia temperatura powietrza za ten okres, obliczona na podstawie danych, wynosi ­ 1,9°C (tab. 2). W analizowanym dwudziestoleciu w Stacji Storkowo wydzielono 22 okresy zimowe. Pierwszym z nich s¹ miesi¹ce od stycznia do marca 1987 roku, od których rozpoczynamy analizê termiczn¹ na potrzeby niniejszego opracowania. Kolejnymi dwudziestoma okresami s¹ prze³omy lat obejmuj¹ce miesi¹ce kalendarzowej zimy, czyli miesi¹ce od listopada do marca, w których notowane s¹ temperatury charakterystyczne dla termicznej zimy. Ostatnim ­ 22 okresem zimowym jest czwarty kwarta³ ostatniego analizowanego roku, czyli miesi¹ce od paYdziernika do grudnia 2007 r. Z analizy dat pocz¹tków i koñca trwania termicznych pór roku w poszczególnych latach badanego wielolecia wynika, i¿ okresy termicznego bezzimia pojawi³y siê szeoeciokrotnie. By³y to lata: 1987­1988, 1988­1989, 1989­1990, 1997­ ­1998, 1999­2000 i czwarty kwarta³ 2007 roku. W tych latach temperatur poni¿ej 0,0°C nie odnotowano ani w ostatnim kwartale pierwszego z lat w przedziale, ani w pierwszym kwartale kolejnego z lat. W wymienionych okresach termiczne przedzimie ³¹czy³o siê z termicznym przedwiooeniem i trwa³o do momentu przejoecia temperatur ponad próg 5,0°C. W tych latach te dwie pory roku, jako ¿e mieszcz¹ siê w jednakowym przedziale temperatur miêdzy 0,0°C, a 5,0°C, traktowane s¹ ³¹cznie. Trudne jest rozgraniczenie tych termicznych pór roku, bowiem nie da siê wyznaczyæ oeredniej daty, któr¹ poprzedzaæ bêd¹ oerednie dobowe temperatury obni¿aj¹ce siê od 5,0°C do 0,0°C i po której to dacie nastêpowaæ bêd¹ temperatury rosn¹ce od 0,0°C do 5,0°C. W piêciu spooeród 22 analizowanych przedzia³ów czasowych pocz¹tek termicznej zimy, odnotowano w styczniu lub lutym, a listopad i grudzieñ pozostawa³y bez oerednich miesiêcznych temperatur powietrza poni¿ej 0,0°C. By³y to lata: 1990­1991, 1994­1995, 2000­2001, 2004­2005, 2006­2007. Najwczeoeniej termiczna zima pojawi³a siê w sezonie 1993­1994. Pocz¹tek przypad³ wówczas na 10 listopada 1993 r., a koniec na 1 marca 1994 r. Zatem, zima trwa³a wówczas 113 dni, a jej oerednia temperatura wynios³a 1,1°C. Kolejnym wczeoenie rozpoczêtym sezonem zimowym by³y lata 1995­1996. Termiczna zima rozpoczê³a siê wówczas 18 listopada 1995 r. i trwa³a do 21 marca 1996 r. Przez te 125 dni termicznej zimy obliczono oeredni¹ temperaturê powietrza na ­4,3°C. By³a to druga, po 1987 r., najzimniejsza pora roku w omawianym dwudziestoleciu. Ten sezon termiczny by³ równie¿ najd³u¿szym sezonem pod wzglêdem trwania spooeród wszystkich odnotowanych sezonów termicznych w wieloleciu 1987­2007. Ostatnim sezonem zimowym maj¹cym swój pocz¹tek jeszcze w listopadzie i trwaj¹cym ponad sto dni by³ rok 2002­2003. Termiczna zima rozpoczê³a siê wówczas 21 listopada 2002 r. i trwa³a do 10 marca roku 2003. OErednia temperatura za te 105 dni wynios³a ­3,3°C. By³a to trzecia najzimniejsza termiczna zima w badanym wieloleciu. Termiczna zima w sezonie 2004­ ­2005 pojawi³a siê dopiero 27 stycznia 2005 r. i trwa³a do 11 marca. Przez 70 dni jej trwania wyliczono dla niej oeredni¹ temperaturê w wysokooeci ­2,3°C. Ostatni¹, stosunkowo póYno odnotowan¹ termiczn¹ zim¹ by³y lata 1990­1991. Wówczas rozpoczê³a siê ona 18 stycznia 1991 r. i trwa³a przez 43 dni ­ do 1 marca. Jej oerednia temperatura wynios³a ­2,5°C. WNIOSKI W powy¿szym opracowaniu przedstawiono wyniki analizy wystêpowania termicznych pór roku na Pomorzu Zachodnim w Stacji Geoekologicznej ZMOEP w Storkowie. Interpretacji i opisu wyników dokonano na podstawie pomiarów oerednich dobowych i miesiêcznych temperatur powietrza w latach 1987­2007. Zastosowano podzia³ roku na szeoeæ termicznych pór roku wed³ug MERECKIEGO, ROMERA i in. (1949), uwzglêdniaj¹c nastêpuj¹ce progi termiczne: 0,0°C, 5,0°C i 15°C. OErednia roczna temperatura powietrza w Storkowie za okres 1987­2007 wynios³a 7,7°C. Najcieplejszym miesi¹cem w badanym wieloleciu by³ lipiec, którego oerednia temperatura to 17,4°C, natomiast najch³odniejszy by³ grudzieñ, którego oerednia temperatura wynios³a zaledwie ­0,9°C. OErednia roczna amplituda temperatury powietrza w Storkowie to 20,4°C. Uzyskane wyniki badañ wykazuj¹, i¿ na Pomorzu Zachodnim, w Stacji Zintegrowanego Monitoringu OErodowiska Przy- rodniczego w Storkowie, daty pocz¹tku i koñca termicznych pór roku praktycznie nie pokrywaj¹ siê z odpowiednimi astronomicznymi porami roku. Termiczna wiosna pojawia siê 14 dni póYniej ni¿ wiosna astronomiczna. Termiczne lato na Pomorze Zachodnie wkracza 12 dni przed przejoeciem S³oñca przez punkt Raka na ekliptyce. Termiczna jesieñ pojawia siê a¿ 27 dni wczeoeniej ni¿ pora astronomiczna. Termiczna zima natomiast rozpoczyna siê o 8 dni wczeoeniej ni¿ S³oñce na ekliptyce przechodzi przez punkt Kozioro¿ca. Przedwiooenie i przedzimie nie posiadaj¹ swoich odpowiedników w astronomicznych porach roku, a ich wystêpowanie charakterystyczne jest dla strefy klimatu umiarkowanego przejoeciowego miêdzy oceanicznym a kontynentalnym. Z analizy przebiegu dobowych temperatur powietrza wynika, i¿ wystêpowanie stosunkowo wysokich lub stosunkowo niskich wartooeci temperatury ogranicza siê zaledwie do kilku dni w roku. Jest to odzwierciedlenie oecierania siê wp³ywów klimatu kontynentalnego i oceanicznego na obszarze Polski. Przy nap³ywie ciep³ej masy powietrza temperatura wzrasta stopniowo. Przy nap³ywie ch³odnej masy powietrza nastêpuje gwa³towny spadek temperatury. Takie kontrasty termiczne s¹ wiêksze latem ni¿ zim¹ i mniejsze jesieni¹ ni¿ wiosn¹. Du¿y wp³yw na specyfikê termiczn¹ badanego obszaru ma nap³ywaj¹ce z pó³nocnego Atlantyku powietrze polarno-morskie, zawieraj¹ce du¿a ilooeæ pary wodnej, powoduj¹ce latem spadek temperatury, a zim¹ wi¹¿¹ce siê z ociepleniem, a wiêc ze zmniejszeniem dni mroYnych. Na ³agodniejsz¹ termikê obszaru wp³yw maj¹: warunki morfologiczne, czyli po³o¿enie Stacji po pó³nocnej stronie ci¹gu czo³owomorenowego o ekspozycji podatnej na wp³yw cyrkulacji oceanicznej, i hydrologiczne, tj. obecnooeæ rzeki Parsêty, liczne jeziora oraz po³o¿enie w niedalekim s¹siedztwie Morza Ba³tyckiego. Czynniki te powoduj¹ zwiêkszenie wilgotnooeci powietrza, co prowadzi do z³agodzenia stosunków termicznych nad badanym obszarem. Cech¹ charakterystyczn¹ Pomorza Zachodniego jest nap³yw nad niego mas powietrza arktycznego, przyczyniaj¹cych siê do gwa³townego och³odzenia (grudzieñ, styczeñ). Du¿a przezroczystooeæ tego powietrza sprzyja silnemu wypromieniowaniu ciep³a z pod³o¿a, co wi¹¿e siê z wystêpowaniem jesiennych i wiosennych przymrozków, szczególnie niebezpiecznych dla upraw rolniczych, sadownictwa i ogrodnictwa. LITERATURA CHOIÑSKI A., 1998: Warunki obiegu wody w dorzeczu Parsêty. [W:] Funkcjonowanie Geosystemów Zlewni Rzecznych, 1, A. Kostrzewski (red.), Poznañ. DYNOWSKA I., 1971: Typy re¿imów rzecznych w Polsce. Zesz. Nauk. UJ, 28, Kraków. EWERT A., 1979: Roczny przebieg temperatur powietrza w Polsce. Polskie Towarzystwo Geograficzne, Przegl. Geogr., t. 51, z. 4. HESS M., 1966: Znaczenie oeredniej temperatury roku do poznania warunków klimatycznych. Przegl. Geogr., t. 38, z. 1. KANIECKI A., 1994: Charakterystyka hydrologiczna górnej Parsêty. [W:] ZMOEP, A. Kostrzewski (red.), Stacja Bazowa Storkowo, Biblioteka Monitoringu OErodowiska, Warszawa. KOSSOWSKA-CEZAK U., MARTYN D., OLSZEWSKI K., KOPACZ-LeMBOWICZ M., 2000: Meteorologia i klimatologia, pomiary, obserwacje, opracowania. Wyd. Nauk. PWN, £ódY. Recenzent: prof. UAM dr hab. Leszek Kolendowicz KOSTRZEWSKI A., STACH A., SZPIKOWSKI J., 1994: Monitoring meteorologiczny w Stacji Geoekologicznej w Storkowie w latach 1987­ ­1993. [W:] ZMOEP, A. Kostrzewski (red.), Stacja Bazowa Storkowo, Biblioteka Monitoringu OErodowiska, Warszawa. KO¯UCHOWSKI K., 2000: Pory roku w Polsce: sezonowe zmiany w oerodowisku a wieloletnie tendencje klimatyczne. Zak³ad Dynamiki OErodowiska i Bioklimatologii Uniwersytetu £ódzkiego, £ódY. LOTKO-£OZIÑSKA A., 1991: Charakterystyka termicznych pór roku oraz charakterystycznych okresów termicznych w Poznaniu w latach 1951­1985. Bad. Fizjogr. nad Pol. Zach., t. 42, Ser. A, Geogr. Fiz., Poznañ. MAKOWIEC M., 1983: Wyznaczanie termicznych pór roku. Polskie Towarzystwo Geograficzne, Przegl. Geofizyczny, t. 28, z. 2. MERECKI R., 1915: Klimatologia ziem Polskich. Ksiegarnia Geberthera i Wolfa, Warszawa. OKO£OWICZ W., 1969: Klimatologia ogólna. PWN, Warszawa. ROMER E., 1949: Regiony klimatyczne Polski. Pr. Wroc³awskiego Towarzystwa Naukowego, Ser. B, nr 16, Wroc³aw. ScHMUCK A., 1959: Zarys klimatologii Polski. PWN, Warszawa. WISZNIEWSKI W., CHE£CHOWSKI W., 1975: Charakterystyka klimatu i regionalizacja klimatologiczna Polski. IMGW, Wyd. Komunikacji i £¹cznooeci, Warszawa. WOOE A., 1993: Regiony klimatyczne Polski w oewietle czêstooeci wystêpowania ró¿nych typów pogody. Zesz. IGiPZ PAN, nr 20. WOOE A., 1994: Zarys stosunków klimatycznych w rejonie górnego odcinka zlewni Parsêty. [W:] ZMOEP, A. Kostrzewski (red.), Biblioteka Monitoringu OErodowiska, Warszawa. WOOE A., 1996: Struktura sezonowa klimatu Polski. Bogucki Wyd. Nauk., Poznañ. WOOE A., 1999. Klimat Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa. os. B. Chrobrego 32/104 60-681 Poznañ THE THERMIC SEASONS OF YEAR IN WEST POMERANIA IN THE STORKOWO GEOECOLOGICAL STATION FOR THE INTEGRATED MONITORING OF THE NATURAL ENVIRONMENT IN THE YEARS 1987­2007 Summary This article analyses the appearance of the thermic seasons of the year in West Pomerania in the Storkowo Geological Station. The interpretation and the description of the results were conducted on the basis of the measures of the daily mean air temperature in the years 1987­ ­2007. The division of the year into six thermic seasons (according to Marecki, Romer and others) was applied with threshold temperature values of 0.0°C, 5.0°C, 15.0°C. Special attention was paid to the extreme dates of their occurrence as well as to their duration in time. The results of the research prove that the dates of the beginning and the end of the thermic seasons in West Pomerania in the Storkowo Geological Station are the same or approximate to the ones characteristic of Pomerania. The climate of the examined territory highly depends on the masses of air flowing over it. Polar mMaritime air coming from the North Atlantic Ocean is most frequently noticed, causing temperature decrease in the summer and warming in the winter. Consequently, this phenomenon leads to the reduction of frost periods and high frost periods. Less frequent arctic air masses ­ occurring mainly in the winter term ­ contribute to an abrupt drop of temperature and cause cold weather. The sudden heat radiation from the ground triggers off the formation of ground frost in the autumn and spring periods as well as frost in the winter. Moreover, the climate is influenced by morphological landform and its shaping, i.e., the location of the Station in the northern part of the chain of terminal moraines with exposition susceptible to the influence of oceanic circulation. Hydrologic factors ­ such as the presence of the Parsêta River and numerous lakes ­ contribute to the increase of air humidity and therefore the relaxation of thermic interdependency on the examined territory (decrease of the number of very hot days in the summer and very frosty ones in the winter). In addition, very close location to the Baltic Sea significantly modifies the thermic conditions of West Pomerania. Though the analysed territory doesn't abut on the sea, its influence is highly important, which is visible in the Storkowo Station. A delayed beginning of the spring and the summer is due to the freshening effect of maritime air which, in turn, has warming consequences on the examined territory in the autumn period and delays the beginning of this thermic season. http://www.deepdyve.com/assets/images/DeepDyve-Logo-lg.png Badania Fizjograficzne nad Polska Zachodnia de Gruyter

The Thermic Seasons of Year in West Pomerania in the Storkowo Geoecological Station for the Integrated Monitoring of the Natural Environment in the Years 1987-2007

Download PDF
12 pages

Loading next page...
 
/lp/de-gruyter/the-thermic-seasons-of-year-in-west-pomerania-in-the-storkowo-EMhHOYNfYa

References

References for this paper are not available at this time. We will be adding them shortly, thank you for your patience.

Publisher
de Gruyter
Copyright
Copyright © 2008 by the
ISSN
2081-6014
DOI
10.2478/v10116-009-0007-z
Publisher site
See Article on Publisher Site

Abstract

DOI: 10.2478/v10116-009-0007-z BADANIA FIZJOGRAFICZNE NAD POLSK¥ ZACHODNI¥ Seria A ­ Geografia Fizyczna, Tom 59: 77­88 2008 TERMICZNE PORY ROKU NA POMORZU ZACHODNIM W STACJI GEOEKOLOGICZNEJ ZINTEGROWANEGO MONITORINGU OERODOWISKA PRZYRODNICZEGO W STORKOWIE W LATACH 1987­2007 ZARYS TREOECI W pracy analizowano wystêpowania termicznych pór roku na Pomorzu Zachodnim w Stacji Geoekologicznej ZMOEP w Storkowie. Interpretacji i opisu wyników dokonano na podstawie pomiarów oerednich dobowych temperatur powietrza w latach 1987­2007. Zastosowano podzia³ roku na szeoeæ termicznych pór wed³ug MERECKIEGO, ROMERA i in. (1949), uwzglêdniaj¹c nastêpuj¹ce progi termiczne: 0,0°C, 5,0°C, 15°C. Szczególn¹ uwagê zwrócono na skrajne daty ich wystêpowania oraz czas trwania. Uzyskane wyniki badañ wykazuj¹, i¿ na Pomorzu Zachodnim, w Stacji ZMOEP w Storkowie, daty pocz¹tku i koñca termicznych pór roku pokrywaj¹ siê lub s¹ bardzo zbli¿one do odpowiadaj¹cych im skrajnych dat dla ca³ego Pojezierza Pomorskiego. Klimat badanego obszaru uzale¿niony jest w znacznym stopniu od rodzaju mas powietrza nap³ywaj¹cego nad niego. Najczêoeciej notowane s¹ masy powietrza polarno-morskiego nap³ywaj¹cego z pó³nocnego Atlantyku, powoduj¹ce latem spadek temperatury, a zim¹ ocieplenie, a wiêc zmniejszenie liczby dni mroYnych i bardzo mroYnych. Pojawiaj¹ce siê rzadziej, g³ównie w pó³roczu zimowym, masy powietrza arktycznego przyczyniaj¹ siê do gwa³townego och³odzenia. Z powodu szybkiego wypromieniowanie ciep³a z pod³o¿a powstaj¹ przymrozki w okresie jesiennym i wiosennym oraz mrozy w okresie zimowym. Ponadto, na klimat maj¹ wp³yw warunki morfologiczne terenu, czyli po³o¿enie Stacji po pó³nocnej stronie ci¹gu czo³owomorenowego o ekspozycji podatnej na wp³yw cyrkulacji oceanicznej. Warunki hydrologiczne, tj. obecnooeæ rzeki Parsêty i licznych jezior, powoduj¹ zwiêkszenie wilgotnooeci powietrza, a co siê z tym wi¹¿e z³agodzenie stosunków termicznych nad badanym obszarem (zmniejszenie liczy dni upalnych latem i bardzo mroYnych zim¹). Znacz¹cy wp³yw na stosunki termiczne Pomorza Zachodniego ma po³o¿enie w niedalekim s¹siedztwie Morza Ba³tyckiego. Mimo i¿ analizowany obszar nie graniczy bezpooerednio z akwenem morskim, wyraYnie zaznacza siê jego obecnooeæ w stosunkach termicznych Stacji w Storkowie. Obserwuje siê znaczne opóYnienie w pojawianiu siê wiosny i lata poprzez och³adzaj¹cy wp³yw morza oraz opóYnienie nadejoecia jesieni z przyczyn odwrotnych, tj. w wyniku jego ocieplaj¹cego wp³ywu na obszar badawczy. WSTÊP Pory roku nale¿¹ do wydarzeñ powtarzaj¹cych siê w regularnych odstêpach czasu w cyklu rocznym. Na podstawie okresowych zjawisk astronomicznych dokonano podzia³u na astronomiczne pory roku, którym odpowiadaj¹ momenty przejoecia S³oñca przez punkty ekliptyki: Barana, Raka, Wagi i Kozioro¿ca. Przybli¿one daty (21 III, 22 VI, 23 IX i 22 XII) wyst¹pienia pocz¹tków astronomicznych pór stanowi¹ pory roku potocznie nazywane kalendarzowymi. Niejednorodny kszta³t powierzchni Ziemi, ró¿ny k¹t padania promieni s³onecznych, ró¿nice w ilooeci ciep³a, którymi dysponuj¹ poszczególne rejony kuli ziemskiej oraz niejednakowe tempo nagrzewania siê i och³adzania ró¿nych powierzchni Ziemi sprawiaj¹, i¿ obserwujemy specyficzne cechy re¿imu termicznego i wilgotnooeciowego. W poszczególnych okresach cyklu rocznego na ró¿nych obszarach kuli ziemskiej re¿imy te wykazuj¹ stosunkowo luYny zwi¹zek z astronomicznymi porami roku. Ten fakt le¿y u podstaw wydzielenia pór roku wed³ug kryteriów klimatycznych, s¹ to tzw. klimatyczne pory roku lub sezony klimatyczne (WOOE 1996). W niniejszym opracowaniu kryterium podzia³u roku na sezony jest temperatura powietrza, dlatego terminologicznie pory te nazywano, za: E. ROMER i in. (1949), termicznymi porami roku. Szczególna uwagê zwrócono na daty pocz¹tku i koñca oraz czas trwania termicznych pór roku. Charakterystyki tej dokonano na podstawie analizy statystycznej wyników pomiarów pochodz¹cych z posterunku meteorologicznego w Storkowie za lata 1987­2007. oerednia dobowa temperatura powietrza zawarta miêdzy okreoelonymi wartooeciami progowymi, nazywamy termicznymi porami roku (MAKOWIEC 1983). W. WISZNIEWSKI i in. (1975) dodatkowo wyró¿nili jeszcze dwie pory przejoeciowe o temperaturze progowej 10,0°C, mianowicie przedlecie i polecie. M. HESS i in. (1966) zaproponowali podzia³ roku na dziesiêæ termicznych pór roku uwzglêdniaj¹c, dodatkowo wartooeci progowe ­5,0°C i ­10,0°C. R. MERECKI (1915), E. ROMER i in. (1949) przyjêli podzia³ na szeoeæ termicznych pór roku na podstawie wartooeci progowych 0°C, 5°C, 15°C. W ten sposób wyznaczono nastêpuj¹ce pory roku: · zima ­ okres o temperaturze powietrza t £ 0,0°C, · przedwiooenie ­ okres o temperaturze powietrza 0,0°C < t £ 5,0°C, · wiosna ­ okres o temperaturze powietrza 5,0°C < t £ 15,0°C, · lato ­ okres o temperaturze powietrza t > 15,0°C, · jesieñ ­ okres o temperaturze powietrza 5,0°C < t £ 15,0°C, · przedzimie ­ okres o temperaturze powietrza 0,0°C < t £ 5,0°C. Te dodatkowe pory roku s¹ sta³¹ cech¹ warunków klimatycznych w przejoeciowym klimacie Polski i trwaj¹ dostatecznie d³ugo ­ mo¿emy je zatem wydzieliæ w oddzielne okresy. Przyjête umownie wartooeci progowe temperatur jako wartooeci graniczne przedzia³ów oeredniej dobowej temperatury powietrza, charakterystycznych dla poszczególnych pór roku, uznano zawsze za doln¹ granicê przedzia³ów. Daty pocz¹tku i koñca termicznych pór roku wyznacza siê na podstawie wieloletnich oerednich miesiêcznych wartooeci temperatur powietrza. Z analizy danych termicznych za lata 1987­2007 w Storkowie wynika koniecznooeæ przyjêcia dodatkowego kryterium czasu przy KRYTERIA WYZNACZANIA TERMICZNYCH PÓR ROKU Sta³e cykliczne wahania w rocznym przebiegu wiêkszooeci elementów meteorologicznych stanowi¹ podstawê do podzia³u roku na pory meteorologiczne, charakteryzuj¹ce siê okreoelonymi uk³adami stanów pogody. Podzia³ na pory roku dobrze ilustruje przebieg oeredniej dobowej temperatury powietrza i najprostszym obiektywnym kryterium ich wyznaczania jest przejoecie oeredniej dobowej temperatury powietrza przez okreoelone wartooeci progowe. Tak wyznaczone okresy, w których przewa¿a wyznaczaniu dat pocz¹tków termicznych pór roku, mianowicie: · w roku, w którym nie wyst¹pi termiczna zima, okres przedzimowy i przedwiosenny, jako ¿e mieszcz¹ siê one w jednakowym przedziale temperatur od 0,0°C do 5,0°C, traktujemy ³¹cznie. Trudnym jest rozgraniczenie tych termicznych pór roku, bowiem nie da siê wyznaczyæ dok³adnie daty, któr¹ poprzedzaæ bêd¹ oerednie dobowe temperatury powietrza obni¿aj¹ce siê od 5,0°C, do 0,0°C, czyli stanowi¹ce termiczne przedzimie, a nastêpnie, po której to dacie temperatury zaczn¹ rosn¹ od 0,0°C do 5,0°C, czyli ustanowi¹ termiczne przedwiooenie; · koniec ka¿dej pory stanowi dzieñ bezpooerednio poprzedzaj¹cy pocz¹tek nastêpnej pory roku. Terminy przejoecia temperatury przez wartooeci progowe wylicza siê w sposób uproszczony, na podstawie temperatury oeredniej miesiêcznej, wed³ug wzorów zaproponowanych przez R. GUMIÑSKIEGO (w: KOSSOWSKA-CEZAK i in. 2000). S¹ one oparte na nastêpuj¹cych za³o¿eniach: · temperatura oerednia miesiêczna przypada na 15. dzieñ miesi¹ca, · ka¿dy miesi¹c ma 30 dni, · zmiana temperatury (wzrost, spadek) z miesi¹ca na miesi¹c zachodzi równomiernie. Wzory R. GUMIÑSKIEGO (w: KOSSOWSKA-CEZAK i in. 2000) na wzrost (1) i spadek temperatury (2): x tp t2 t1 t1 t1 30 t1 tp 30 t2 (1) t2 ­ temperatura oerednia w miesi¹cu nastêpuj¹cym po temperaturze progu, tp ­ temperatura progu, x ­ liczba dni dziel¹ca dzieñ z temperatur¹ progu od 15. dnia miesi¹ca poprzedzaj¹cego. Obliczon¹ na podstawie powy¿szych zale¿nooeci liczbê dni (x) dodaje siê do 15. dnia miesi¹ca poprzedzaj¹cego. Je¿eli poszukiwana liczba jest wiêksza od 15, dodaj¹c j¹, bierzemy pod uwagê rzeczywist¹ liczbê dni w tym miesi¹cu (czyli: 28, 29, 30 lub 31). W ten sposób uzyskuje siê poszukiwan¹ datê. Bêdzie to data koñca jednej b¹dY pocz¹tku nastêpnej termicznej pory roku, w zale¿nooeci od tego, do której z nich zaliczana jest temperatura danego progu (KOSSOWSKA-CEZAK i in. 2000). OKRESY WYSTÊPOWANIA, CZAS TRWANIA TERMICZNYCH PÓR ROKU W STACJI ZMOEP W STORKOWIE ORAZ ICH CHARAKTERYSTYKA CECHY TERMICZNE STACJI ZMOEP W STORKOWIE W LATACH 1987­2007 (2) gdzie: t1 ­ temperatura oerednia w miesi¹cu poprzedzaj¹cym temperaturê progu, Z zestawienia oerednich miesiêcznych wartooeci temperatur powietrza dla ka¿dego roku w badanym wieloleciu wynika, ¿e oerednia roczna temperatura powietrza w Stacji ZMOEP w Storkowie za okres 1987­2007 wynosi 7,7°C. Temperatura ta jest zbli¿ona do oeredniej miesiêcznej wartooeci dla kwietnia (7,2°C), co jest charakterystyczne dla klimatu Polski. Najwy¿sza oerednia roczna temperatura powietrza w Storkowie w badanym okresie wynosi³a 8,8°C oraz 8,7°C i wyst¹pi³a odpowiednio w roku 2000 i w latach 1989, 1990, 2007. Natomiast najni¿sza oerednia roczna temperatura powietrza w badanym okresie wynios³a 5,5°C w roku 1987 oraz 5,8°C w roku 1996 i by³y to dwa najzimniejsze lata T a b e l a 1. OErednie miesiêczne i roczne temperatury powietrza oraz roczne amplitudy (A) temperatury w Stacji ZMOEP w Storkowie w okresie 1987­2007 w °C T a b l e 1. Monthly and annual mean air temperatures, annual air temperature amplitude (A) in the Storkowo Station the Integrated Monitoring of the Natural Environment in the years 1987­2007 Miesi¹ce Lata I II ­2,7 1,4 3,7 5,0 ­3,1 2,0 ­0,2 ­2,9 3,1 ­5,7 1,6 3,1 ­1,3 2,4 ­1,1 3,4 ­4,2 0,2 ­2,2 ­1,6 ­0,2 0,0 III ­4,2 0,5 5,0 5,8 4,0 2,9 1,5 3,1 2,0 ­1,7 2,6 1,2 3,6 3,2 0,6 3,4 1,2 3,2 0,5 ­1,0 5,6 2,1 IV 6,5 6,3 7,8 7,4 7,1 6,4 8,2 7,9 6,6 6,6 4,3 8,4 7,8 10,0 6,5 7,4 6,1 7,7 7,4 6,9 8,4 7,2 V 9,0 14,1 12,3 12,3 8,8 13,1 15,3 11,5 11,5 11,6 11,0 12,9 11,3 13,7 12,5 14,6 13,4 11,2 12,0 12,2 13,7 12,3 VI 13,9 15,3 14,9 15,6 13,3 17,7 14,3 14,3 14,9 14,9 15,5 15,5 15,4 15,9 13,8 16,2 16,8 14,2 14,7 16,3 17,5 15,3 VII 15,7 17,3 17,1 15,6 17,6 19,0 15,1 20,9 18,9 14,6 17,2 15,6 18,5 15,1 18,5 18,9 18,0 16,1 18,4 21,1 17,0 17,4 VIII 14,0 15,6 15,6 16,3 16,5 18,1 14,5 17,2 16,7 17,0 18,1 14,4 16,0 15,5 17,4 18,8 16,5 17,7 15,3 16,3 17,1 16,4 IX 11,6 12,3 12,9 10,4 12,3 11,7 10,7 12,9 12,3 9,3 12,1 12,1 14,6 10,7 11,3 11,7 12,3 12,5 13,7 14,8 12,0 12,1 X 7,8 7,5 9,5 8,9 7,7 4,4 6,8 5,9 9,6 7,9 5,7 7,0 7,4 11,0 9,8 6,1 4,1 8,6 8,2 10,3 6,4 7,6 XI 4,1 0,4 2,3 4,2 3,7 3,7 ­0,7 4,1 0,3 4,2 1,6 ­1,1 2,9 5,8 2,4 2,6 4,7 3,3 3,1 6,4 2,0 2,9 XII 1,1 1,9 1,0 0,1 ­0,1 ­0,2 1,7 2,0 ­5,1 ­4,7 0,8 ­1,5 1,1 2,0 ­1,7 ­5,2 1,3 2,1 0,0 4,9 1,6 0,1 Rok 5,5 7,9 8,7 8,7 7,3 8,2 7,3 8,2 7,5 5,8 7,2 7,4 8,2 8,8 7,5 8,2 7,4 7,6 7,7 8,4 8,7 7,7 A 26,2 17,0 16,1 16,2 17,6 19,2 15,8 23,8 23,9 22,7 22,8 17,1 19,8 16,0 20,2 24,0 22,3 22,9 20,6 27,1 17,7 20,4 1987 ­10,5 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 OEr. 1,9 2,6 2,7 0,4 ­0,3 0,6 1,8 ­1,1 ­4,5 ­4,7 0,8 0,6 0,0 ­0,7 0,0 ­2,0 ­5,2 1,4 ­6,0 3,5 ­0,9 w omawianym dwudziestoleciu. W latach 1987­2007 tylko raz oerednia temperatura powietrza z wielolecia pokry³a siê ze oeredni¹ roczn¹, by³o to w roku 2005, mimo to przez 15 lat wartooeci oerednie roczne oscylowa³y wokó³ tej wartooeci o +/­ 0,5°C (tab. 1). Najcieplejszym miesi¹cem w badanym okresie by³ lipiec (17,4°C), a najch³odniejszym styczeñ (­ 0,9°C). Styczeñ by³ jedynym miesi¹cem w wieloleciu, w którym oerednia miesiêczna temperatura powietrza by³a wartooeci¹ ujemn¹ (tab. 1). Temperatury dwóch pozosta³ych miesiêcy zimowych wynios³y 0,1°C w grudniu i 0,0°C w lutym. Najni¿sz¹ oeredni¹ miesiêczn¹ temperaturê powietrza odnotowano w styczniu 1987 r. (­ 10,5°C) oraz w styczniu 2006 r. (­ 6,0°C). Najwy¿sza oerednia temperatura miesiêczna stycznia zosta³a odnotowana w 2007 r. i wynosi³a 3,5°C, nieco ni¿sz¹, lecz wy- [°C] 20 15 10 5 0 I ­5 II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Ryc. 1. Przebieg oerednich miesiêcznych temperatur powietrza w Stacji ZMOEP w Storkowie w latach 1987­2007 Fig. 1. Course of monthly mean air temperatures in the Storkowo Geological Station for the Integrated Monitoring of the natural Environment in the years 1987­2007 sok¹, jak na zimow¹ porê roku, odnotowano w 1990 r. i wynosi³a ona 2,7°C. Najwy¿sza w badanym okresie oerednia miesiêczna temperatura lipca wynosi³a 21,1°C i wyst¹pi³a w 2006 r. oraz w roku 1994 ­ 20,9°C. Najch³odniejszy lipiec w omawianym przedziale czasu wyst¹pi³ w 1996 r. (14,6°C), a najcieplejszym miesi¹cem w tym roku by³ sierpieñ ze oeredni¹ miesiêczn¹ temperatur¹ 17,0°C (tab. 1). OErednia roczna amplituda temperatury powietrza w Storkowie wynosi³a 20,4°C. Najwiêksze amplitudy roczne temperatury powietrza wynosz¹ce 27,1°C i 26,2°C odnotowano w roku 1987 i 2006. Najni¿sz¹ wartooeæ oeredni¹ roczn¹ amplitudy powietrza równ¹ 15,8°C odnotowano w roku 1993 (tab. 1). PRZEDWIOOENIE Tê porê roku wyznaczaj¹ wartooeci progowe oeredniej dobowej temperatury powietrza zawarte w przedziale od 0,0°C do 5,0°C. Przedwiooenie w Stacji Storkowo zwykle rozpoczyna siê 26 lutego i koñczy 3 kwietnia. W analizowanym dwudziestoleciu oerednio pora ta trwa³a 37 dni, a jej oerednia temperatura powietrza wynios³a 2,7°C (tab. 2). Najwczeoeniej termiczne przedwiooenie pojawi³o siê w 2002 r., bo ju¿ 15 stycznia. Trwa³o ono 72 dni, a jego oerednia temperatura wynios³a 3,3°C. W roku 1992 przedwiooenie rozpoczê³o siê 20 stycznia i trwa³o 73 dni ­ do 2 kwietnia. Jego oerednia temperatura wynosi³a 1,5°C (tab. 2). W latach: 1988, 1989, 1990, 1998, 2000, w których nie odnotowano termicznej zimy, termiczne przedwiooenie ³¹czy siê z termicznym przedzimiem, gdy¿ oscyluj¹ one w jednakowym przedziale oerednich miesiêcznych temperatur powietrza. W takich przypadkach trudno jest wyznaczyæ granicê czasow¹ przedzimowego spadku temperatur w przedziale od 5°C do 0°C, a jej wzrostu w okresie przedwiosennym w przedziale od 0°C do 5°C. OErednie dobowe temperatury powietrza, a co siê z tym wi¹¿e i miesiêczne, wykazuj¹ dooeæ czêste wahania w tym przedziale, dlatego w tych latach przedzimie i przedwiooenie traktujemy jako jeden termiczny okres. NajpóYniej przedwiooenie pojawi³o siê w 1987 r., bo dopiero 28 marca i trwa³o zaledwie 14 dni do ­ 10 kwietnia, jego temperatura wynios³a 2,3°C. Przedwiooenie w tym roku stanowi³o krótki czas ocieplenia po mroYnej i d³ugiej zimie. W latach 1996 i 2006 omawiana pora roku rozpoczê³a siê niemal¿e równoczeoenie, w pierwszym przypadku by³o to 22 marca, a w drugim 20 marca. Trwa³a równie krótko, jak wy¿ej omówiona, bo odpowiednio 18 i 19 dni, czyli zakoñczy³a siê 8 i 7 kwietnia. OErednie temperatury wynios³y odpowiednio 2,0°C i 3,3°C. Analizuj¹c czas trwania termicznego przedwiooenia w poszczególnych latach wielolecia 1987­2007, obliczono, ¿e jego oerednia d³ugooeæ wynosi 37 dni, a oerednia temperatura 2,7°C (tab. 2). T a b e l a 2. OErednie daty pocz¹tku i koñca, czas trwania termicznych pór roku oraz oerednia temperatura powietrza w °C w Stacji ZMOEP w Storkowie w latach 1987­2007 T a b l e 2. Mean dates of the beginning and the end of the thermic seasons, its duration in time and mean air temperature in °C in the Storkowo Geological Station for the Integrated Monitoring of the natural Environment in the years 1987­2007 Pora roku Przedwiooenie 0,0°C < t £ 5,0°C Wiosna 5,0°C < t £ 15,0°C Lato t > 15,0°C Jesieñ 5,0°C < t £ 15,0°C Przedzimie 0,0°C < t £ 5,0°C Zima t £ 0,0°C Pocz¹tek 26.02 4.04 10.06 27.08 31.10 14.12 Koniec 3.04 9.06 26.08 30.10 13.12 25.02 Czas trwania (liczba dni) 37 67 78 65 44 73 Temperatura oerednia [°C] 2,7 10,4 16,9 10,9 2,5 ­1,9 W badanych przedwiooeniach powszechnym by³o, i¿ wystêpowa³y lata, w których oerednie dobowe temperatury powietrza b¹dY nie przekracza³y 0,0°C, b¹dY osi¹ga³y wartooeci powy¿ej 5,0°C. Ujemne oerednie temperatury okresu od 26 lutego do 4 kwietnia pojawia³y siê niemal¿e corocznie w okresie przedwiooenia z wyj¹tkiem lat: 1990, 1991, 2002 i 2007. Dooeæ powszechnym równie¿ zjawiskiem by³y przedwiooenia, w których notowano od jednego do trzech niewysokich dwu- trzydniowych przymrozków. By³y to lata: 1989, 1992­1995, 2000, 2003, 2004. Temperatury powietrza powy¿ej górnej granicy termicznego progu przedwiooenia by³y notowane corocznie (z wyj¹tkiem 1996, kiedy to znaczna czêoeæ przedwiooenia by³a mroYna), a ich rozpiêtooeæ termiczna waha³a siê od 5,1°C nawet do 11,9°C. WIOSNA Termiczn¹ wiosnê wyznaczaj¹ temperatury zawarte w przedziale od 5,0°C do 15,0°C. Rozpoczêcie tej pory roku w Sta- cji Storkowo oerednio przypada na 4 kwietnia, a zakoñczenie na 9 czerwca. W okresie rozpatrywanego dwudziestolecia pora ta trwa³a przeciêtnie 67 dni. OErednia temperatura powietrza za ten okres, obliczona na podstawie danych, wynosi 10,4°C (tab. 2). Rzeczywisty czas trwania wiosny waha siê od 94 dni w 1991 r., do zaledwie 44 dni w roku 1993. Najwczeoeniej termiczna wiosna pojawi³a siê w 2007 r., bo ju¿ 15 marca i trwa³a przez 72 dni, do 25 maja. Jej oerednia temperatura wynios³a 7,3°C. Podobnie by³o w latach 1989 i 1990, kiedy to wiosna rozpoczê³a siê w obu latach 18 marca, a zakoñczy³a odpowiednio 16 i 9 czerwca. Trwa³a ona odpowiednio 91 i 84 dni, a jej oerednia temperatura wynosi³a 9,9°C dla obydwu lat. NajpóYniej omawiana pora roku pojawi³a siê w 1997 r., bo dopiero 19 kwietnia, i trwa³a dooeæ krótko ­ 54 dni do 11 czerwca. Jej temperatura by³a stosunkowo wysoka i wynosi³a 10,7°C. W badanych okresach wiosennych powszechnym by³o, i¿ wystêpowa³y la- ta, w których oerednie dobowe temperatury powietrza b¹dY nie przekracza³y 5,0°C, b¹dY osi¹ga³y wartooeci powy¿ej 15,0°C. OErednie temperatury wiosny zawiera³y siê miêdzy 8,4°C (1991) a 12,6°C (1993). OErednie dobowe temperatury powietrza poni¿ej 5,0°C pojawiaj¹ siê z du¿¹ czêstooeci¹ w pierwszej i drugiej dekadzie kwietnia. W tych dwóch dekadach nie pojawiaj¹ siê praktycznie w ogóle oerednie dobowe temperatury powietrza powy¿ej 15,0°C. Takie dni zaczynaj¹ pojawiaæ siê dopiero w trzeciej dekadzie kwietnia, przy czym zauwa¿amy wyraYny spadek dób z temperatur¹ poni¿ej 5,0°C. Niemal¿e ca³kowity ich zanik obserwuje siê ju¿ w ostatnich dniach kwietnia. W pierwszej i drugiej dekadzie maja notowane s¹ ju¿ dooeæ czêsto dni ciep³e powy¿ej 15,0°C, natomiast w trzeciej dekadzie maja i pierwszej dekadzie czerwca stanowi¹ nawet po³owê notowanych temperatur. LATO Termiczne lato charakteryzuj¹ oerednie dobowe temperatury powietrza powy¿ej 15,0°C. Rozpoczêcie tej pory roku w Stacji Storkowo oerednio przypada na 10 czerwca, a zakoñczenie na 26 sierpnia. W okresie rozpatrywanego dwudziestolecia pora ta trwa³a przeciêtnie 78 dni. OErednia temperatura powietrza za ten okres, obliczona na podstawie danych, wynosi 16,9°C (tab. 2). Najwczeoeniej termiczne lato pojawi³a siê w 1993 r., bo ju¿ 16 maja, lecz by³o krótkie, trwa³o zaledwie 65 dni ­ do 19 lipca, a jego oerednia temperatura by³a poni¿ej progu termicznego lata i wynios³a 14,7°C. By³o to najch³odniejsze lato w wieloleciu 1987­2007. Kolejnymi latami o dooeæ wczeoenie pojawiaj¹cym siê termicznym lecie by³y 2002 i 2007. W 2002 r. lato w Storkowie pojawi³o siê ju¿ 24 maja i trwa³o do 30 sierpnia. Podczas tych 99 dni jego oerednia dobowa temperatura wynios³a 17,7°C. W 2007 r. lato rozpoczynaj¹ce siê dwa dni póYniej, w stosunku do roku 2002, trwa³o zaledwie 4 dni krócej i osi¹gnê³o bardzo zbli¿on¹ wartooeæ oeredniej temperatury powietrza ­ 17,5°C. Latami o najcieplejszym termicznym lecie w badanym dwudziestoleciu by³ rok 1994. OErednia temperatura powietrza wynios³a wówczas 18,8°C, lato termiczne trwa³o 72 dni ­ od 19 czerwca do 29 sierpnia. Nieco krótsze, lecz równie ciep³e termiczne lato odnotowano w roku 2001. Rozpoczê³o siê 24 czerwca i trwa³o do 26 sierpnia, a jego oerednia by³a o 0,6 stopnia ni¿sza od powy¿szego. NajpóYniej w Storkowie termiczne lato pojawi³o siê w roku 1987 ­ dopiero 4 lipca i trwa³o zaledwie 23 dni ­ do 26 lipca. Jego oerednia temperatura nie by³a wysoka, wynios³a 16,0°C. Kolejnymi latami o dooeæ póYno rozpoczynaj¹cym siê lecie by³y lata 1991 i 2004. Mimo i¿ lato w pierwszym przypadku rozpoczê³o siê 28 czerwca, a w drugim 29 czerwca, trwa³o, w porównaniu do roku 1987, dooeæ d³ugo, bo odpowiednio 59 i 63 dni. Koñce tych pór roku odnotowano: w roku 1991 25 sierpnia, a 13 lat póYniej 30 czerwca, ich oerednie temperatury by³y zbli¿one i wynosi³y odpowiednio 17,1°C i 16,8°C. JESIEÑ Tê porê roku wyznaczaj¹ wartooeci progowe oeredniej dobowej temperatury powietrza zawarte w przedziale od 15,0°C do 5,0°C. Jesieñ oerednio w Stacji Storkowo rozpoczyna siê 28 sierpnia i koñczy 30 paYdziernika. W analizowanym dwudziestoleciu oerednio pora ta trwa³a 65 dni, a oerednia temperatura powietrza wynios³a 10,9°C (tab. 2). Pod wzglêdem zakresu temperatur jesieñ jest por¹ roku symetryczn¹ do wiosny. Odzwierciedla siê to zarówno w czasie trwania obu pór roku, jak i w oeredniej temperaturze dla obu okresów. Wiosna w Storkowie oerednio trwa³a 67 dni, jesieñ zaledwie dwa dni krócej. OErednia temperatura powietrza dla termicznej wiosny wynios³a 10,4°C, a dla termicznej jesieni 10,9°C (tab. 2). Najwczeoeniej termiczna jesieñ pojawi³a siê w 1993 r., bo ju¿ 20 lipca. Trwa³a ona dooeæ d³ugo ­ do 21 paYdziernika, czyli 94 dni. Jej oerednia temperatura by³a wy¿sza od oeredniej z wielolecia dla tego okresu, wynios³a 12,1°C. Ta wczesna jesieñ nadesz³a do Stacji Storkowo po bardzo wczeoenie rozpoczêtym termicznym lecie, niezbyt d³ugim i raczej ch³odnym, jak na termiczne lato. Kolejnym rokiem o wczeoenie rozpoczêtej termicznej jesieni by³ rok 1988, w Stacji odnotowano j¹ bowiem 22 lipca i trwa³a przez 96 dni ­ do 10 paYdziernika. By³ to równie¿ cieplejszy okres ni¿ wskazuje nam oerednia wieloletnia, albowiem wynios³a ona 13,1°C. Rokiem o wczesnej i bardzo d³ugiej termicznej jesieni by³ zimny rok 1987. Termiczna jesieñ rozpoczê³a siê wówczas 27 lipca i trwa³a do 6 listopada. By³a to najd³u¿sza odnotowana termiczna pora roku w dwudziestoleciu, poniewa¿ trwa³a 103 dni. Jej oerednia temperatura wynios³a 10,9°C i by³a nieznacznie wy¿sza od oeredniej wieloletniej dla tego okresu. NajpóYniej termiczna jesieñ pojawi³a siê w Stacji Storkowo w roku 1999. Rozpoczê³a siê 5 wrzeoenia i trwa³a 56 dni, a zakoñczy³a 30 paYdziernika. Jej oerednia temperatura wynios³a 12,4°C, a wiêc by³a wy¿sza o 2,1°C od oeredniej dla wielolecia. W latach 2002 i 2004 termiczna jesieñ rozpoczê³a siê 31 sierpnia. W pierwszym przypadku trwa³a 54 dni ­ do 23 paYdziernika, a oerednia temperatura wynios³a 9,5°C. W drugim przypadku omawiana pora trwa³a 65 dni, zakoñczy³a siê 3 listopada i by³a cieplejsza od poprzedniej o 0,9°C. PRZEDZIMIE Tê porê roku wyznaczaj¹ wartooeci progowe oeredniej dobowej temperatury powietrza zawarte w przedziale od 0,0°C do 5,0°C. Przedzimie w Stacji Storkowo oerednio rozpoczyna siê 31 paYdziernika i koñczy 13 grudnia. W analizowanym dwudziestoleciu oerednio pora ta trwa³a 44 dni, a jej oerednia temperatura powietrza wynios³a 2,5°C (tab. 2). Najwczeoeniej przedzimie odnotowano w 2003 r. Pojawi³o siê ono ju¿ 12 paYdziernika i trwa³o do 20 grudnia. Przez te 70 dni temperatura osi¹gnê³a oeredni¹ wartooeæ 3,2°C. W roku 1992 przedzimie rozpoczê³o siê 13 paYdziernika i trwa³o 63 dni. Zakoñczy³o siê 13 grudnia, a obliczona oerednia temperatura powietrza za ten okres wynios³a 2,0°C. W roku 1997 przedzimie rozpoczê³o siê 20 paYdziernika i trwa³o, razem z termicznym przedwiooeniem, do 31 marca 1998 r., gdy¿ na prze³omie tych lat nie wyst¹pi³a termiczna zima, czyli oerednie miesiêczne temperatury powietrza w ¿adnym miesi¹cu nie spad³y poni¿ej 0,0°. NajpóYniej termiczne przedzimie pojawi³o siê w roku 2006, bo dopiero 13 grudnia. Trwa³o ono 61 dni ­ do 11 lutego roku 2007, a oerednia temperatura w tym czasie wynios³a 3,1°C. W roku 2000 przedzimie rozpoczê³o siê 21 listopada i trwa³o do 5 stycznia roku 2001. Jego oerednia temperatura wynios³a 3,1°C. W latach 1996 i 1987 przedzimie rozpoczê³o siê odpowiednio 8 i 7 listopada. W pierwszym przypadku trwa³o 22 dni ­ do 29 listopada, a w drugim do 7 kwietnia roku nastêpnego, a wiêc ³¹czy³o siê ono z termicznym przedwiooeniem. OErednia temperatura powietrza za rok 1996 wynios³a 2,5°C. Najd³u¿sze okresy przedzimowe notuje siê w latach, w których w ostatnim kwartale analizowanego roku oraz w pierwszym kwartale roku nastêpnego nie za- notowano termicznej zimy, czyli oerednie miesiêczne temperatury powietrza nie spad³y poni¿ej 0,0°C. W takich latach termiczne przedzimie liczone jest od momentu spadku oerednich miesiêcznych temperatur powietrza poni¿ej 5,0°C do momentu ponownego przekroczenia tego progu tylko z tendencj¹ wzrostow¹ temperatury, czyli do momentu pojawienia siê termicznej wiosny. W takich latach termiczne przedzimie ³¹czy siê z termicznym przedwiooeniem, tworz¹c jeden termiczny okres. ZIMA Termiczn¹ zimê charakteryzuj¹ oerednie dobowe temperatury powietrza poni¿ej 0,0°C. Rozpoczêcie tej pory roku w Stacji Storkowo przypada oerednio na 14 grudnia, a zakoñczenie na 3 marca. W okresie rozpatrywanego dwudziestolecia pora ta przeciêtnie trwa³a 73 dni. OErednia temperatura powietrza za ten okres, obliczona na podstawie danych, wynosi ­ 1,9°C (tab. 2). W analizowanym dwudziestoleciu w Stacji Storkowo wydzielono 22 okresy zimowe. Pierwszym z nich s¹ miesi¹ce od stycznia do marca 1987 roku, od których rozpoczynamy analizê termiczn¹ na potrzeby niniejszego opracowania. Kolejnymi dwudziestoma okresami s¹ prze³omy lat obejmuj¹ce miesi¹ce kalendarzowej zimy, czyli miesi¹ce od listopada do marca, w których notowane s¹ temperatury charakterystyczne dla termicznej zimy. Ostatnim ­ 22 okresem zimowym jest czwarty kwarta³ ostatniego analizowanego roku, czyli miesi¹ce od paYdziernika do grudnia 2007 r. Z analizy dat pocz¹tków i koñca trwania termicznych pór roku w poszczególnych latach badanego wielolecia wynika, i¿ okresy termicznego bezzimia pojawi³y siê szeoeciokrotnie. By³y to lata: 1987­1988, 1988­1989, 1989­1990, 1997­ ­1998, 1999­2000 i czwarty kwarta³ 2007 roku. W tych latach temperatur poni¿ej 0,0°C nie odnotowano ani w ostatnim kwartale pierwszego z lat w przedziale, ani w pierwszym kwartale kolejnego z lat. W wymienionych okresach termiczne przedzimie ³¹czy³o siê z termicznym przedwiooeniem i trwa³o do momentu przejoecia temperatur ponad próg 5,0°C. W tych latach te dwie pory roku, jako ¿e mieszcz¹ siê w jednakowym przedziale temperatur miêdzy 0,0°C, a 5,0°C, traktowane s¹ ³¹cznie. Trudne jest rozgraniczenie tych termicznych pór roku, bowiem nie da siê wyznaczyæ oeredniej daty, któr¹ poprzedzaæ bêd¹ oerednie dobowe temperatury obni¿aj¹ce siê od 5,0°C do 0,0°C i po której to dacie nastêpowaæ bêd¹ temperatury rosn¹ce od 0,0°C do 5,0°C. W piêciu spooeród 22 analizowanych przedzia³ów czasowych pocz¹tek termicznej zimy, odnotowano w styczniu lub lutym, a listopad i grudzieñ pozostawa³y bez oerednich miesiêcznych temperatur powietrza poni¿ej 0,0°C. By³y to lata: 1990­1991, 1994­1995, 2000­2001, 2004­2005, 2006­2007. Najwczeoeniej termiczna zima pojawi³a siê w sezonie 1993­1994. Pocz¹tek przypad³ wówczas na 10 listopada 1993 r., a koniec na 1 marca 1994 r. Zatem, zima trwa³a wówczas 113 dni, a jej oerednia temperatura wynios³a 1,1°C. Kolejnym wczeoenie rozpoczêtym sezonem zimowym by³y lata 1995­1996. Termiczna zima rozpoczê³a siê wówczas 18 listopada 1995 r. i trwa³a do 21 marca 1996 r. Przez te 125 dni termicznej zimy obliczono oeredni¹ temperaturê powietrza na ­4,3°C. By³a to druga, po 1987 r., najzimniejsza pora roku w omawianym dwudziestoleciu. Ten sezon termiczny by³ równie¿ najd³u¿szym sezonem pod wzglêdem trwania spooeród wszystkich odnotowanych sezonów termicznych w wieloleciu 1987­2007. Ostatnim sezonem zimowym maj¹cym swój pocz¹tek jeszcze w listopadzie i trwaj¹cym ponad sto dni by³ rok 2002­2003. Termiczna zima rozpoczê³a siê wówczas 21 listopada 2002 r. i trwa³a do 10 marca roku 2003. OErednia temperatura za te 105 dni wynios³a ­3,3°C. By³a to trzecia najzimniejsza termiczna zima w badanym wieloleciu. Termiczna zima w sezonie 2004­ ­2005 pojawi³a siê dopiero 27 stycznia 2005 r. i trwa³a do 11 marca. Przez 70 dni jej trwania wyliczono dla niej oeredni¹ temperaturê w wysokooeci ­2,3°C. Ostatni¹, stosunkowo póYno odnotowan¹ termiczn¹ zim¹ by³y lata 1990­1991. Wówczas rozpoczê³a siê ona 18 stycznia 1991 r. i trwa³a przez 43 dni ­ do 1 marca. Jej oerednia temperatura wynios³a ­2,5°C. WNIOSKI W powy¿szym opracowaniu przedstawiono wyniki analizy wystêpowania termicznych pór roku na Pomorzu Zachodnim w Stacji Geoekologicznej ZMOEP w Storkowie. Interpretacji i opisu wyników dokonano na podstawie pomiarów oerednich dobowych i miesiêcznych temperatur powietrza w latach 1987­2007. Zastosowano podzia³ roku na szeoeæ termicznych pór roku wed³ug MERECKIEGO, ROMERA i in. (1949), uwzglêdniaj¹c nastêpuj¹ce progi termiczne: 0,0°C, 5,0°C i 15°C. OErednia roczna temperatura powietrza w Storkowie za okres 1987­2007 wynios³a 7,7°C. Najcieplejszym miesi¹cem w badanym wieloleciu by³ lipiec, którego oerednia temperatura to 17,4°C, natomiast najch³odniejszy by³ grudzieñ, którego oerednia temperatura wynios³a zaledwie ­0,9°C. OErednia roczna amplituda temperatury powietrza w Storkowie to 20,4°C. Uzyskane wyniki badañ wykazuj¹, i¿ na Pomorzu Zachodnim, w Stacji Zintegrowanego Monitoringu OErodowiska Przy- rodniczego w Storkowie, daty pocz¹tku i koñca termicznych pór roku praktycznie nie pokrywaj¹ siê z odpowiednimi astronomicznymi porami roku. Termiczna wiosna pojawia siê 14 dni póYniej ni¿ wiosna astronomiczna. Termiczne lato na Pomorze Zachodnie wkracza 12 dni przed przejoeciem S³oñca przez punkt Raka na ekliptyce. Termiczna jesieñ pojawia siê a¿ 27 dni wczeoeniej ni¿ pora astronomiczna. Termiczna zima natomiast rozpoczyna siê o 8 dni wczeoeniej ni¿ S³oñce na ekliptyce przechodzi przez punkt Kozioro¿ca. Przedwiooenie i przedzimie nie posiadaj¹ swoich odpowiedników w astronomicznych porach roku, a ich wystêpowanie charakterystyczne jest dla strefy klimatu umiarkowanego przejoeciowego miêdzy oceanicznym a kontynentalnym. Z analizy przebiegu dobowych temperatur powietrza wynika, i¿ wystêpowanie stosunkowo wysokich lub stosunkowo niskich wartooeci temperatury ogranicza siê zaledwie do kilku dni w roku. Jest to odzwierciedlenie oecierania siê wp³ywów klimatu kontynentalnego i oceanicznego na obszarze Polski. Przy nap³ywie ciep³ej masy powietrza temperatura wzrasta stopniowo. Przy nap³ywie ch³odnej masy powietrza nastêpuje gwa³towny spadek temperatury. Takie kontrasty termiczne s¹ wiêksze latem ni¿ zim¹ i mniejsze jesieni¹ ni¿ wiosn¹. Du¿y wp³yw na specyfikê termiczn¹ badanego obszaru ma nap³ywaj¹ce z pó³nocnego Atlantyku powietrze polarno-morskie, zawieraj¹ce du¿a ilooeæ pary wodnej, powoduj¹ce latem spadek temperatury, a zim¹ wi¹¿¹ce siê z ociepleniem, a wiêc ze zmniejszeniem dni mroYnych. Na ³agodniejsz¹ termikê obszaru wp³yw maj¹: warunki morfologiczne, czyli po³o¿enie Stacji po pó³nocnej stronie ci¹gu czo³owomorenowego o ekspozycji podatnej na wp³yw cyrkulacji oceanicznej, i hydrologiczne, tj. obecnooeæ rzeki Parsêty, liczne jeziora oraz po³o¿enie w niedalekim s¹siedztwie Morza Ba³tyckiego. Czynniki te powoduj¹ zwiêkszenie wilgotnooeci powietrza, co prowadzi do z³agodzenia stosunków termicznych nad badanym obszarem. Cech¹ charakterystyczn¹ Pomorza Zachodniego jest nap³yw nad niego mas powietrza arktycznego, przyczyniaj¹cych siê do gwa³townego och³odzenia (grudzieñ, styczeñ). Du¿a przezroczystooeæ tego powietrza sprzyja silnemu wypromieniowaniu ciep³a z pod³o¿a, co wi¹¿e siê z wystêpowaniem jesiennych i wiosennych przymrozków, szczególnie niebezpiecznych dla upraw rolniczych, sadownictwa i ogrodnictwa. LITERATURA CHOIÑSKI A., 1998: Warunki obiegu wody w dorzeczu Parsêty. [W:] Funkcjonowanie Geosystemów Zlewni Rzecznych, 1, A. Kostrzewski (red.), Poznañ. DYNOWSKA I., 1971: Typy re¿imów rzecznych w Polsce. Zesz. Nauk. UJ, 28, Kraków. EWERT A., 1979: Roczny przebieg temperatur powietrza w Polsce. Polskie Towarzystwo Geograficzne, Przegl. Geogr., t. 51, z. 4. HESS M., 1966: Znaczenie oeredniej temperatury roku do poznania warunków klimatycznych. Przegl. Geogr., t. 38, z. 1. KANIECKI A., 1994: Charakterystyka hydrologiczna górnej Parsêty. [W:] ZMOEP, A. Kostrzewski (red.), Stacja Bazowa Storkowo, Biblioteka Monitoringu OErodowiska, Warszawa. KOSSOWSKA-CEZAK U., MARTYN D., OLSZEWSKI K., KOPACZ-LeMBOWICZ M., 2000: Meteorologia i klimatologia, pomiary, obserwacje, opracowania. Wyd. Nauk. PWN, £ódY. Recenzent: prof. UAM dr hab. Leszek Kolendowicz KOSTRZEWSKI A., STACH A., SZPIKOWSKI J., 1994: Monitoring meteorologiczny w Stacji Geoekologicznej w Storkowie w latach 1987­ ­1993. [W:] ZMOEP, A. Kostrzewski (red.), Stacja Bazowa Storkowo, Biblioteka Monitoringu OErodowiska, Warszawa. KO¯UCHOWSKI K., 2000: Pory roku w Polsce: sezonowe zmiany w oerodowisku a wieloletnie tendencje klimatyczne. Zak³ad Dynamiki OErodowiska i Bioklimatologii Uniwersytetu £ódzkiego, £ódY. LOTKO-£OZIÑSKA A., 1991: Charakterystyka termicznych pór roku oraz charakterystycznych okresów termicznych w Poznaniu w latach 1951­1985. Bad. Fizjogr. nad Pol. Zach., t. 42, Ser. A, Geogr. Fiz., Poznañ. MAKOWIEC M., 1983: Wyznaczanie termicznych pór roku. Polskie Towarzystwo Geograficzne, Przegl. Geofizyczny, t. 28, z. 2. MERECKI R., 1915: Klimatologia ziem Polskich. Ksiegarnia Geberthera i Wolfa, Warszawa. OKO£OWICZ W., 1969: Klimatologia ogólna. PWN, Warszawa. ROMER E., 1949: Regiony klimatyczne Polski. Pr. Wroc³awskiego Towarzystwa Naukowego, Ser. B, nr 16, Wroc³aw. ScHMUCK A., 1959: Zarys klimatologii Polski. PWN, Warszawa. WISZNIEWSKI W., CHE£CHOWSKI W., 1975: Charakterystyka klimatu i regionalizacja klimatologiczna Polski. IMGW, Wyd. Komunikacji i £¹cznooeci, Warszawa. WOOE A., 1993: Regiony klimatyczne Polski w oewietle czêstooeci wystêpowania ró¿nych typów pogody. Zesz. IGiPZ PAN, nr 20. WOOE A., 1994: Zarys stosunków klimatycznych w rejonie górnego odcinka zlewni Parsêty. [W:] ZMOEP, A. Kostrzewski (red.), Biblioteka Monitoringu OErodowiska, Warszawa. WOOE A., 1996: Struktura sezonowa klimatu Polski. Bogucki Wyd. Nauk., Poznañ. WOOE A., 1999. Klimat Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa. os. B. Chrobrego 32/104 60-681 Poznañ THE THERMIC SEASONS OF YEAR IN WEST POMERANIA IN THE STORKOWO GEOECOLOGICAL STATION FOR THE INTEGRATED MONITORING OF THE NATURAL ENVIRONMENT IN THE YEARS 1987­2007 Summary This article analyses the appearance of the thermic seasons of the year in West Pomerania in the Storkowo Geological Station. The interpretation and the description of the results were conducted on the basis of the measures of the daily mean air temperature in the years 1987­ ­2007. The division of the year into six thermic seasons (according to Marecki, Romer and others) was applied with threshold temperature values of 0.0°C, 5.0°C, 15.0°C. Special attention was paid to the extreme dates of their occurrence as well as to their duration in time. The results of the research prove that the dates of the beginning and the end of the thermic seasons in West Pomerania in the Storkowo Geological Station are the same or approximate to the ones characteristic of Pomerania. The climate of the examined territory highly depends on the masses of air flowing over it. Polar mMaritime air coming from the North Atlantic Ocean is most frequently noticed, causing temperature decrease in the summer and warming in the winter. Consequently, this phenomenon leads to the reduction of frost periods and high frost periods. Less frequent arctic air masses ­ occurring mainly in the winter term ­ contribute to an abrupt drop of temperature and cause cold weather. The sudden heat radiation from the ground triggers off the formation of ground frost in the autumn and spring periods as well as frost in the winter. Moreover, the climate is influenced by morphological landform and its shaping, i.e., the location of the Station in the northern part of the chain of terminal moraines with exposition susceptible to the influence of oceanic circulation. Hydrologic factors ­ such as the presence of the Parsêta River and numerous lakes ­ contribute to the increase of air humidity and therefore the relaxation of thermic interdependency on the examined territory (decrease of the number of very hot days in the summer and very frosty ones in the winter). In addition, very close location to the Baltic Sea significantly modifies the thermic conditions of West Pomerania. Though the analysed territory doesn't abut on the sea, its influence is highly important, which is visible in the Storkowo Station. A delayed beginning of the spring and the summer is due to the freshening effect of maritime air which, in turn, has warming consequences on the examined territory in the autumn period and delays the beginning of this thermic season.

Journal

Badania Fizjograficzne nad Polska Zachodnia – de Gruyter

Published: Jan 1, 2008

There are no references for this article.